Het ‘offer van Abraham’ of de ‘binding van Isaak’. Genesis 22

Door Paul Kevers in EZRA Bijbels tijdschrift 39: september 2018

Geselecteerde fragmenten

Een van de meest dramatische verhalen in het bijbelboek Genesis is het verhaal over het ‘offer van Abraham’, dat in de joodse traditie de ‘binding (‘aqeda) van Isaak’ wordt genoemd. Het is een van de laatste verhalen van de Abrahamcyclus (Gn 11,27–25,11). Al wie dit bekende bijbelverhaal leest of hoort, blijft met twee levensgrote vragen zitten. Wat is dat voor een God, die van een vader durft te vragen dat hij zijn enige zoon – nog wel de vrucht van Gods eigen belofte – slachtoffert? En wat is dat voor een vader, die zonder protest op die vraag ingaat en bereid is zijn zoon te doden om hem aan God te offeren? Die twee vragen kunnen de weg naar een dieper verstaan van dit verhaal blokkeren. Daarom laten we ze voorlopig rusten. We beginnen met een eerste lezing van het verhaal in Genesis 22,1-19. Vervolgens wijzen we op enkele bijzonderheden in de tekst die een rol speelden in de historisch-kritische exegese. Daarna analyseren we de structuur van het verhaal in zijn eindvorm. Ten slotte komen we terug op de betekenis van dit bijzondere verhaal.

[..]

Een van de eenvoudige middelen waarmee de verteller de spanning opdrijft, is het opeenstapelen van werkwoorden. Dat is een vertragingstechniek waardoor de aandacht van de lezer geconcentreerd wordt op de dramatische geladenheid van het gebeuren. Zo bijvoorbeeld in de verzen 3-4: ‘Abraham stond op, zadelde zijn ezel, nam twee van zijn jonge knechten met zich en Isaak, zijn zoon. Hij kloofde hout voor het brandoffer en hij stond op en ging naar de plaats die God hem genoemd had. Op de derde dag sloeg Abraham zijn ogen op en zag de plaats van verre’. En vooral in de verzen 9 en 10: ‘Toen… bouwde Abraham daar het altaar, en hij schikte het hout, bond Isaak, zijn zoon, en legde hem op het altaar boven op het hout. Toen strekte Abraham zijn hand uit en nam het mes om zijn zoon te slachten’. Meesterlijk wordt hier de stijgende spanning ten top gedreven door de vertragingstechniek met een eenvoudige aaneenrijging van werkwoorden. Het is alsof de camera steeds meer inzoomt op de handelingen van Abraham en ten slotte blijft rusten op Abrahams hand met het mes… tot op dat beslissende moment de bevrijdende stem van de engel van de Heer weerklinkt.

[..]

Samengevat: het verhaal heeft een dubbele betekenis. Enerzijds: God wil geen offers, zeker geen mensenoffers. Een mens moet niet denken dat hij ‘greep’ krijgt op God door een offer te brengen. Anderzijds: een mens beschikt niet over zijn toekomst. Abraham mag Isaak niet ‘vasthouden’ maar moet hem zijn eigen weg laten gaan. De toekomst is voor Abraham geen veilig bezit, maar een geschenk dat hij vol vertrouwen uit Gods hand ontvangt.

Dit nummer van Ezra – Bijbels tijdschrift is nog steeds verkrijgbaar. Losse nummers zijn bestelbaar voor 7 euro, incl. verzendingskosten, door overschrijving op rekeningnummer BE98 1237 7805 2493 ter attentie van de Vlaamse Bijbelstichting, met vermelding van ‘Ezra39’.

Leden van de Vlaamse Bijbelstichting krijgen het recentste nummer van EZRA om de drie maanden gratis opgestuurd.
→ Ontdek alle voordelen van het VBS lidmaatschap.