‘Magnificat anima mea Dominum’. Het danklied van Maria in het Lucasevangelie

Door Paul Kevers in EZRA Bijbels tijdschrift 36: december 2017

Geselecteerde fragmenten

Deze lofzang wordt gewoonlijk het ‘danklied van Maria’ genoemd, maar het valt op dat Maria enkel in de eerste verzen over zichzelf zingt. Vanaf vers 50 verdwijnt haar persoon naar de achtergrond en zingt zij over Gods menslievendheid voor allen die Hem vrezen, over alle generaties heen. Zij bezingt Gods grote daden ten gunste van Israël en haar lied krijgt daardoor een sociaal-politieke dimensie: de heersende maatschappelijke orde wordt door God ondersteboven gekeerd. Zij zingt over God die alle machthebbers van hun tronen stoot en arme en kleine mensen groot maakt. Wie het Magnificat alleen maar beschouwt als een persoonlijke dankzegging van Maria omdat God grote dingen aan haar heeft gedaan door haar uit te verkiezen als moeder van de Messias, verliest de belangrijkste dimensie ervan uit het oog.

Het feit dat Maria alleen in de eerste verzen ter sprake komt, heeft geleid tot de hypothese dat het Magnificat de lucaanse bewerking is van een oud-christelijk bevrijdingslied, dat ontstaan zou zijn in de arme joods-christelijke gemeente van Jeruzalem. Lucas zou dit bestaande lied hebben overgenomen en het Maria in de mond hebben gelegd. Dat is mogelijk, maar niet zeker. Het lied kan ook in zijn geheel een compositie van Lucas zijn, want zoals we zullen zien bevat het inhoudelijke thema’s die Lucas dierbaar zijn en die hij ook elders in zijn evangelie ontwikkelt.

[..]

Het Magnificat is opgebouwd uit formules en zinnen die bijna allemaal ergens terug te vinden zijn in het Oude Testament. De voornaamste parallellen staan vermeld in de rechterkolom van de tabel. Bijna geen enkel woord van het Magnificat is origineel: het is een mozaïek van oudtestamentische citaten en zinspelingen. Het originele ligt in de meesterlijke combinatie van bijbelteksten die hier werd gemaakt. Toch heeft de auteur zich ook geïnspireerd op één tekst in het bijzonder, meer bepaald het ‘lied van Hanna’ in 1 Samuël 2,1-10.

[..]

In het Magnificat stelt Lucas Maria voor als de ‘arme’ bij uitstek. Haar lied is één uitbundige verheerlijking van God die de ‘mensen van lage toestand’ verheft en die barmhartig omziet naar de kleinen en de nederigen. Allerlei bijbelse verhaallijnen komen in dit lied en in de figuur van Maria samen: de onvruchtbare vrouw die moeder wordt van een profeet of een redder; de herdersjongen David die de reus Goliat overwint; het handjevol Israëlieten dat met zijn Godsvertrouwen vijandelijke legers beschaamt. De Bijbel bevestigt voortdurend het vertrouwen in arme mensen die met lege handen voor God staan; met Gods hulp zijn zij tot grote dingen in staat. In onze wereld is het meestal andersom: om succesvol te zijn moet je streven naar bezit, macht en eer. Dat streven wordt in het Magnificat als uitzichtloos ontmaskerd, de verhoudingen worden omgekeerd. ‘Alle machthebbers stoot Hij van hun tronen, arme en kleine mensen maakt Hij groot’ (Lc 1,52, vertaling Huub Oosterhuis).

Dit nummer van Ezra – Bijbels tijdschrift is nog steeds verkrijgbaar. Losse nummers zijn bestelbaar voor 6 euro, incl. verzendingskosten, door overschrijving op rekeningnummer BE98 1237 7805 2493 ter attentie van de Vlaamse Bijbelstichting, met vermelding van ‘Ezra36’.

Leden van de Vlaamse Bijbelstichting krijgen het recentste nummer van EZRA om de drie maanden gratis opgestuurd.
→ Ontdek alle voordelen van het VBS lidmaatschap.